Công nghệ AI được ứng dụng trong các ca mổ phức tạp hiện nay tại Việt Nam - Ảnh: PHONG LAN

Chưa bao giờ việc ứng dụng AI lại trở thành một trong những ưu tiên hàng đầu trong tiến trình cải thiện chất lượng dịch vụ y tế như hiện nay. Từ các bệnh viện đa khoa， chuyên khoa tuyến cuối cho đến các trạm y tế xa xôi， AI đang tạo ra nhiều đột phá về chuyên môn， giúp giảm thời gian cũng như nâng chất lượng điều trị cho người bệnh.

Đầu năm 2025， một thiếu nữ 15 tuổi ngụ ở Bình Dương được chuyển đến Bệnh viện Nhân dân 115 (TP.HCM) sau khi đã bị liệt nửa người gần 17 tiếng đồng hồ - điều này đồng nghĩa người bệnh đã quá "thời gian vàng" điều trị bệnh đột quỵ 11 giờ.

Hy vọng cuối cùng của bệnh nhân nhờ vào ứng dụng phần mềm RAPID. Đây là phần mềm AI phát triển bởi Trung tâm Đột quỵ của Đại học Stanford (Mỹ)， được Bệnh viện Nhân dân 115 ứng dụng trong chỉ định can thiệp lấy huyết khối điều trị nhồi máu não cho người bệnh sau 6 giờ.

"Ngay lập tức， các bác sĩ đã khảo sát và có chỉ định lấy huyết khối bằng dụng cụ cho bệnh nhân. Đến nay， sau một tháng điều trị， bệnh nhân đã đi lại được. Đây là sự hồi phục ngoạn mục， cả gia đình và y bác sĩ đều rất vui mừng"， PGS.TS Nguyễn Huy Thắng - trưởng khoa bệnh lý mạch máu não Bệnh viện Nhân dân 115， kiêm chủ tịch Hội Đột quỵ TP.HCM - phấn khởi thông báo.

Theo bác sĩ Nguyễn Huy Thắng， đơn vị đã ứng dụng phần mềm RAPID từ năm 2019. Trước đó， bệnh nhân đột quỵ đến sau 6-8 giờ không được điều trị bằng phương pháp này và ít có cơ hội được hồi phục trở lại. Thống kê mỗi năm Bệnh viện Nhân dân 115 tiếp nhận khoảng 20.000 ca đột quỵ.

Do tình hình giao thông， điều kiện vận chuyển người bệnh còn một số hạn chế nên người bệnh bị đột quỵ não cấp thường đến bệnh viện trong "giờ vàng" (trong 6 giờ đầu) chiếm tỉ lệ rất thấp. Trong khi đó， tỉ lệ người bệnh đến trễ hơn so với "giờ vàng" từ 4-5 giờ chiếm đến 90% các ca bệnh.

Từ khi áp dụng phần mềm RAPID này， mỗi năm trung bình có thêm khoảng 1.000 bệnh nhân bị đột quỵ đến sau "giờ vàng" được chỉ định điều trị.

"Với tỉ lệ 50% các ca điều trị thành công thì ít nhất mỗi năm nhờ phần mềm này đã cứu được hơn 500 người. Như vậy trong những năm qua， Bệnh viện Nhân dân 115 đã cứu sống thêm hàng ngàn người bệnh nhờ AI" - PGS Huy Thắng khẳng định.

Sắp tới đây， Bệnh viện Nhân dân 115 sẽ tiếp tục ứng dụng 2 module mới của phần mềm này， gồm ứng dụng chẩn đoán sớm tắc các mạch máu nội sọ và đo kích thước khối máu tụ. Ứng dụng này được kỳ vọng sẽ giúp các bác sĩ trong việc tiên lượng sớm để đưa ra quyết định điều trị nhanh， chính xác cho người bệnh.

PGS.TS Nguyễn Huy Thắng thăm khám cho một bệnh nhân đang được được điều trị tại Bệnh viện Nhân dân 115. Với sự hỗ trợ của AI， bệnh nhân này phục hồi gần hoàn toàn sau khi bị đột quỵ cách đây 4 ngày - Ảnh: T.T.D.

Mới đây， Bệnh viện ĐH Y Dược TP.HCM đã nghiên cứu ứng dụng AI trong siêu âm tim và trở thành bệnh viện đầu tiên tại Việt Nam triển khai phương pháp này. Ứng dụng này sẽ giúp chẩn đoán bổ sung được 20% số ca suy tim phân suất tống máu bảo tồn từng bị bỏ sót.

Theo GS.TS Trương Quang Bình， chủ tịch hội đồng khoa học Bệnh viện ĐH Y Dược TP.HCM， mỗi ngày phòng khám tim mạch của đơn vị tiếp nhận khoảng 600 người đến khám (trung bình khoảng hơn 15.000 người bệnh mỗi tháng)， trong đó có 1.600 - 1.700 ca suy tim.

"Đáng chú ý， số lượng trường hợp suy tim phân suất tống máu bảo tồn chiếm khoảng 600 - 700 ca. Loại bệnh này được xem là thách thức trong chẩn đoán vì phân suất tống máu của tim vẫn trong giới hạn bình thường nhưng người bệnh lại có những bất thường nghiêm trọng khác. Quá trình siêu âm và xét nghiệm tốn thời gian， công sức nên nhiều trường hợp có thể bị bỏ sót. Nhờ AI， chúng tôi kỳ vọng chẩn đoán bổ sung được 20% số ca suy tim phân suất tống máu bảo tồn từng bị bỏ sót"， GS Trương Quang Bình thông tin.

Chia sẻ thêm về ứng dụng AI trong siêu âm tim， PGS.TS Lê Minh Khôi - trưởng phòng khoa học và đào tạo， trưởng đơn vị hình ảnh tim mạch (Bệnh viện ĐH Y Dược TP.HCM) - cho biết việc áp dụng AI vào siêu âm tim có thể rút ngắn đáng kể thời gian chẩn đoán từ 35 - 40 phút xuống còn khoảng 10 phút. Điều này giúp giảm tải cho nhân viên y tế， hạn chế sai sót cũng như tiết kiệm chi phí điều trị.

Tính đến nay， theo bác sĩ Khôi， đã có hơn 120 trường hợp siêu âm tim tại bệnh viện được thử nghiệm sử dụng AI và mang lại kết quả chẩn đoán rất tốt.

Dữ Liệu: Dương Liễu - Đồ họa: TUẤN ANH

PGS.TS Đào Việt Hằng - giảng viên bộ môn nội tổng hợp Trường ĐH Y Hà Nội， phó giám đốc Trung tâm nội soi Bệnh viện ĐH Y Hà Nội - được biết đến là một trong những người tiên phong góp phần đưa Việt Nam trở thành các nước ứng dụng AI trong lĩnh vực nội soi tiêu hóa.

Chia sẻ câu chuyện đến với lĩnh vực này， bác sĩ Hằng nói ứng dụng chuyển đổi số trong y tế đang là xu hướng mới， thu hút rất nhiều sự quan tâm trên thế giới cũng như tại Việt Nam. "Trong thời gian học tập tại Nhật Bản， tôi có hỏi người thầy trực tiếp hướng dẫn mình liệu một nước đang phát triển， kinh tế còn khó khăn， có nguồn lực bị hạn chế như Việt Nam thì ứng dụng AI có khả thi không?".

Câu trả lời mà bà nhận được là: "Chính những nơi có nguồn lực hạn chế mới nên phát triển dự án AI. Vì ở một cơ sở y tế có máy móc hiện đại， có bác sĩ nội soi có kinh nghiệm thì khả năng bỏ sót tổn thương thấp. Nhưng ở nơi máy móc còn hạn chế，hentai bị kẹt kinh nghiệm bác sĩ còn hạn chế， hentai cực mạnh việc có thêm công cụ hỗ trợ sẽ rất cần thiết để giảm thiểu bỏ sót tổn thương"， bác sĩ Hằng kể lại.

Theo bác sĩ Hằng， ngày nay bệnh lý tiêu hóa， gan mật chiếm 30% tổng số bệnh nhân đến khám tại các cơ sở y tế， trong khi khả năng đáp ứng còn hạn chế. Cụ thể tại những trung tâm nội soi lớn， mỗi ngày thực hiện 400 - 500 ca nội soi， có thể dẫn tới bỏ sót tổn thương và chất lượng nội soi chưa thật sự được bảo đảm， có nguy cơ nhiễm khuẩn từ nội soi.

Sau một nghiên cứu cho kết quả khả quan vào năm 2019， bác sĩ Hằng cho biết từ năm 2020 hơn 20 bác sĩ nội soi tiêu hóa có kinh nghiệm tại Hà Nội， TP.HCM và Huế được "tập hợp online"， lăn lộn cùng các cộng sự Đại học Bách khoa Hà Nội tiến hành nghiên cứu phát triển sản phẩm.

Và ứng dụng đã đạt kết quả như mong đợi. Tỉ lệ phát hiện polyp (một cụm tế bào nhỏ phát triển bên trong cơ thể) đại tràng cũng như phân loại tổn thương lành tính hay ác tính đối với đường tiêu hóa dưới đạt tới 98 - 99%. Còn đối với đường tiêu hóa trên bao gồm ung thư thực quản và ung thư dạ dày， các thuật toán khoanh vùng phát hiện tổn thương hiện đạt độ chính xác từ 80 - 85%.

Cũng theo bác sĩ Hằng， việc ứng dụng AI vào nội soi tiêu hóa giúp giảm tỉ lệ bỏ sót khi nội soi， từ đó tăng khả năng chẩn đoán ung thư đường tiêu hóa (thực quản， dạ dày， đại tràng) và giảm tỉ lệ tử vong do nhóm ung thư này.

"Tôi hy vọng tương lai sẽ có nhiều sản phẩm ứng dụng AI để giúp giảm thiểu nguồn lực đầu tư cũng như giúp các bác sĩ nội soi dành nhiều thời gian cho thủ thuật thay vì cho chẩn đoán thông thường như hiện nay" - bác sĩ Hằng chia sẻ.

* Ông Hà Anh Đức (cục trưởng Cục Quản lý khám chữa bệnh， Bộ Y tế):

Việt Nam đã bắt đầu ứng dụng AI trong một số lĩnh vực khám chữa bệnh， các ứng dụng đầu tiên có thể kể đến trong chẩn đoán hình ảnh， tầm soát các bệnh lý tim mạch， ung thư...

Tuy nhiên， ứng dụng AI trong chẩn đoán bệnh chủ yếu vẫn sử dụng cơ sở dữ liệu của nước ngoài， dù vẫn đem lại hiệu quả nhưng nếu chúng ta sử dụng được kho dữ liệu trong nước， phù hợp với dịch tễ của Việt Nam sẽ đem lại hiệu quả cao hơn rất nhiều.

Bộ Y tế đã trình lên Chính phủ nghị định về cơ sở dữ liệu quốc gia trong lĩnh vực y tế. Trong cơ sở dữ liệu này có rất nhiều thông tin quan trọng như hồ sơ sức khỏe điện tử， bệnh án điện tử. Và đặc biệt khi liên thông được các dữ liệu về hình ảnh， xét nghiệm， lâm sàng， cơ hội sẽ rất lớn để phát triển ứng dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo.

* PGS.TS.BS Tăng Chí Thượng (giám đốc Sở Y tế TP.HCM):

Ngành y tế TP.HCM đang nỗ lực đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số hướng đến xây dựng hệ thống y tế thông minh， mang lại dịch vụ chăm sóc sức khỏe ngày càng hiệu quả hơn và tiện lợi hơn cho người dân.

Thực tiễn đã khẳng định nhờ chuyển đổi số mà các bệnh viện và cơ sở y tế có thể tối ưu hóa quy trình làm việc， giảm thiểu thời gian chờ đợi， quản lý dữ liệu bệnh nhân một cách hệ thống và bảo mật， cho đến các công cụ hỗ trợ công tác quản trị bệnh viện. Hỗ trợ thầy thuốc và cả người bệnh trong chẩn đoán， điều trị thông qua các công cụ AI， dữ liệu lớn (Big Data)， IoT， in 3D...

Người dân có thể dễ dàng đặt lịch khám， tra cứu các thông tin về y tế từ các loại hình khám chữa bệnh， thông tin về bác sĩ， chất lượng phòng khám... cho đến tư vấn từ xa thông qua các ứng dụng di động.

Ứng dụng AI được Bệnh viện Bạch Mai sử dụng để phân tích hình ảnh y tế chụp X-quang và MRI， hỗ trợ bác sĩ chẩn đoán sớm， chính xác các bệnh lý phức tạp như ung thư， đột quỵ và tim mạch... - Ảnh minh họa: NAM TRẦN

TS.BS Nguyễn Đình Anh， nguyên phó vụ trưởng Vụ Tổ chức cán bộ (Bộ Y tế)， chia sẻ một trong những hệ thống AI đầu tiên và nổi tiếng nhất được áp dụng trong y học là MYCIN - được phát triển vào những năm 1970 tại Đại học Stanford. Hệ thống này được thiết kế hỗ trợ các bác sĩ trong việc chẩn đoán và điều trị các bệnh nhiễm khuẩn máu.

"Do hạn chế về công nghệ và quy trình phát triển， MYCIN không được thương mại hóa， nhưng nó đã đặt nền móng cho những nghiên cứu về AI trong y tế sau này" - ông Anh đánh giá.

Tại Việt Nam， ông Anh chia sẻ có một số bệnh viện lớn và trung tâm nghiên cứu đã tiên phong trong việc sử dụng AI nhằm nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe và cải thiện quy trình quản lý bệnh nhân. Đơn cử như các bệnh viện Bạch Mai， Chợ Rẫy， Trung ương Huế， K... sử dụng AI trong việc phân tích hình ảnh y khoa và hỗ trợ chẩn đoán.

Các hệ thống này giúp bác sĩ phát hiện sớm các dấu hiệu của ung thư， bệnh tim mạch và các bệnh lý thần kinh thông qua phân tích dữ liệu từ các hình ảnh X-quang， CT scan và MRI.

Ngoài ra， trong điều trị có các bệnh viện K， Ung bướu TP.HCM， Đa khoa Phú Thọ đã triển khai sử dụng phần mềm IBM Watson for Oncology giúp chẩn đoán điều trị cho các bệnh nhân ung thư và đạt được những kết quả tốt.

Mặc dù vẫn còn nhiều thách thức， nhưng ông Anh kỳ vọng AI sẽ tiếp tục đóng vai trò quan trọng， góp phần "cách mạng hóa" ngành y tế， mang lại những thay đổi sâu sắc trong chẩn đoán， điều trị và quản lý bệnh nhân. Từ việc cá nhân hóa liệu pháp điều trị， phát triển dược phẩm cho đến cải thiện quản lý bệnh viện.

"Tuy vậy， AI sẽ không thay thế hoàn toàn vai trò của bác sĩ và chuyên gia y tế， nhưng sẽ trở thành một công cụ hỗ trợ mạnh mẽ， giúp tăng cường khả năng chẩn đoán và điều trị， từ đó nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe của người dân， nên đội ngũ cán bộ y tế không thể đứng ngoài cuộc"， ông Anh nhận định.

Là người được thụ hưởng từ ứng dụng AI vào nội soi tiêu hóa， bà Loan (53 tuổi， quê ở Hưng Yên) nói mình may mắn khi đã được phát hiện sớm ung thư dạ dày sau khi nội soi và điều trị kịp thời.

Khoảng hơn một năm trước， bà Loan thấy sụt cân nhanh nên đến Bệnh viện ĐH Y Hà Nội thăm khám và được chẩn đoán ung thư dạ dày. "Nghe đến ung thư， tôi cảm thấy rất sốc và nghĩ rằng mình chẳng còn sống được bao lâu. Thế nhưng bác sĩ nói tôi được phát hiện ở giai đoạn sớm nên có thể phẫu thuật và sống khỏe"， bà Loan kể lại.

Lúc ấy bà Loan cũng không quan tâm nhiều đến việc bác sĩ dùng kỹ thuật gì để nội soi， tầm soát cho bà. Chỉ sau khi điều trị thành công， trong những lần tái khám bà mới biết hóa ra mình đã được phát hiện bệnh nhờ ứng dụng công nghệ hiện đại - AI. Bà cũng mong rằng có nhiều người bệnh được phát hiện sớm， điều trị kịp thời để "ung thư không còn là án tử" như nhiều người vẫn nghĩ.

Hệ thống máy chụp X-quang kỹ thuật số công nghệ mới có tích hợp ứng dụng AI hỗ trợ chẩn đoán X-quang lồng ngực đến với người dân xã đảo Thạnh An， huyện Cần Giờ (TP.HCM) - Ảnh: THU HIẾN

Bác sĩ Luân Thanh Trường， trưởng Trạm y tế xã Thạnh An (huyện Cần Giờ， TP.HCM)， chia sẻ sau hai năm tích hợp ứng dụng AI hỗ trợ chẩn đoán X-quang lồng ngực đến với người dân xã đảo， đã có hơn 400 trường hợp được chụp X-quang phát hiện sớm các tổn thương để kịp thời điều trị.

Đây là mơ ước bao năm của người dân xã đảo duy nhất ở TP.HCM， bởi xưa nay họ phải vất vả lên trung tâm thành phố mới được chụp X- quang thăm khám， vừa tốn thời gian và tiền bạc. Thạnh An cũng là trạm y tế đầu tiên trên cả nước có hệ thống chụp X-quang hiện đại này.

Từ ứng dụng AI này， bác sĩ Trường bảo rằng có những trường hợp người bệnh bị tổn thương rất nhỏ， khó nhận biết， thế nhưng hệ thống máy phát hiện được， kết quả chụp hình ảnh rõ nét， khi chuyển hình ảnh lên tuyến trên các bác sĩ rất ngạc nhiên.

Đặc biệt， máy X-quang thế hệ mới nhất được tích hợp AI giúp phát hiện 95 bất thường thường gặp trên phim X-quang phổi chỉ trong vòng 10 giây. Và chỉ chưa tới 15 phút sau khi trạm y tế xin ý kiến chẩn đoán của các bác sĩ chuyên gia， người bệnh đã có một kế hoạch điều trị rõ ràng.

"Đây là món quà vô giá với bà con trên xã đảo， nhất là với người nghèo khi họ không có điều kiện di chuyển đến các bệnh viện trong trung tâm thành phố thăm khám sớm"， bác sĩ Trường bộc bạch.